Mười Hai Công Hạnh Phật
- Jigme
- 28 thg 10, 2024
- 7 phút đọc
Đã cập nhật: 10 thg 2
Hơn 2500 năm trước, chư thiên sấm truyền rằng, “Mười hai năm sau, một bậc Đại Bồ-tát sẽ đản sinh. Ngài sẽ trở thành một bậc Chuyển Luân Thánh Vương hoặc một đức Phật, và sẽ mang hồng danh Thích Ca Mâu Ni.” Trên cung trời Đâu Suất thanh tịnh, đức Đại Bồ-tát Ma-ha-tát nghe thấy lời này và trong tâm phát khởi lòng đại bi rộng lớn. Ngài quyết định tái sinh ở cõi Nam Thiệm Bộ Châu, trên miền đất Ấn Độ, làm hoàng nhi của vua Tịnh Phạn và hoàng hậu Mayadevi thuộc dòng họ Thích Ca.
Ý Nghĩa và Lịch Sử
Mười hai công hạnh của đức Phật Thích Ca Mâu Ni, cũng như của mọi vị Phật khác, chính là một bài pháp thâm mật để động viên và nâng đỡ cho chúng sinh. Thầy George Churinoff (Gelong Thubten Tsultrim) khai thị, “Bằng những công hạnh ấy, ngài cho chúng ta thấy rằng mọi chúng sinh — dù sinh ra từ bụng mẹ trong cõi luân hồi uế trược — đều có tiềm năng giác ngộ. Công hạnh xuất gia cầu đạo và thể nhập vô dư niết-bàn (parinirvana) của Phật cũng rất rõ ràng, đó là ngài đang dạy cho chúng đệ tử về hạnh xả ly và lý vô thường.”
Trong biểu tượng học Kim Cương Thừa, mười hai công hạnh này còn được liên hệ đến mười hai chẽ khả kiến của chày kim cương kép (vishva-vajra) khi thể hiện ở dạng hai chiều. Danh sách mười hai công hạnh Phật không hoàn toàn nhất quán. Có nơi nhập hai công hạnh làm một, nơi khác vẫn giữ nguyên hai mục. Đôi khi sự kiện ngài giáng trần từ cõi trời Tam Thập Tam Thiên (Trayatrimsha) và chiến thắng ngoại đạo cũng được đưa vào danh sách này.
Giáng trần từ cung trời Đâu Suất (Tushita).
Thể nhập mẫu thai.
Đản sinh ở Lâm Tỳ Ni (Lumbini).
Thành tựu nghệ thuật và phương tiện.
Kết hôn, làm cha và trị vì vương quốc.
Chứng kiến nỗi khổ của luân hồi và xả ly.
Thực hành khổ hạnh trong sáu năm.
Quyết tâm thiền định dưới cội bồ-đề.
Chiến thắng ma quân Mara.
Chứng đạt giác ngộ toàn hảo.
Chuyển pháp luân hóa độ chúng sinh.
Thị hiện vô dư niết-bàn tại thành Câu Thi Na (Kushinagara).
Trong Mỹ Thuật Thangka
Rất nổi tiếng trong hội họa thangka là loạt chín tranh vẽ các sự kiện chính trong cuộc đời đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Các sự kiện này bao hàm cả mười hai công hạnh Phật, song không nhất quán về cách thể hiện và chủ đề mỗi tranh.
Dưới đây là bộ chín tranh vẽ cuộc đời đức Phật do Quỹ Tertön Sogyal Trust thực hiện.
Tán Thán Mười Hai Công Hạnh của Đức Phật, Bậc Hướng Đạo Toàn Hảo
Những câu kệ tán dương các công hạnh này (rất nổi tiếng trong mọi truyền thừa Phật giáo Tây Tạng) bao gồm hai phần. Phần đầu do đức Long Thụ Nagarjuna (khoảng 150–250) dựa vào các bản kinh cổ mà tổng hợp thành. Phần sau được cho là do đức Jigten Sumgön (1143–1217), bậc tổ khai lập truyền thừa Drikung Kargyu, trước tác nên.
Dưới đây là bài kệ Tán thán Mười hai công hạnh của Đức Phật do Drukpa Việt Nam biên dịch.
Phần I (do đức Long Thụ trước tác)
Nương đại nguyện từ bi và phương tiện thiện xảo
Ngài thị hiện đản sinh trong dòng tộc Thích Ca,
Bậc hàng phục hết thảy chúng yêu ma
Mà trước đó không ai chế ngự được
Sắc tướng đoan nghiêm như vàng thắm tựa núi Tu Di
Ôi, Đấng Quân Vương của dòng tộc Thích Ca
Hướng về Ngài, chúng con xin kính lễ!
Trước tiên Ngài phát khởi tâm Bồ đề vị tha
Thực hành viên mãn hai tư lương Phúc Tuệ
Trong đời ngũ trược ác thế
Ngài thị hiện công hạnh không thể nghĩ bàn
Trở thành Bậc Hộ trì hết thảy chúng sinh,
Con xin hết lòng tán thán các công hạnh của Ngài.
Sau khi lợi ích chúng sinh trong cõi Thiên,
Thấy thời khắc nhân duyên cát tường đã đến
Trong pháp tướng thù thắng Bạch tượng
Ngài từ cõi Đâu Suất giáng thần ứng mộng
Chọn dòng tộc cao quý ở Vương quốc Thích Ca,
Ngài thị hiện nhập mẫu thai Hoàng hậu Ma Gia.
Chúng con xin tán thán công hạnh Ngài!
Trải qua mười tháng thị hiện trụ thai,
Bậc Thái tử tôn quý dòng Thích Ca
Dưới cây Vô ưu vườn thiêng Lâm Tỳ Ni,
Ngài thị hiện khánh đản giáng sinh
Phạm Thiên, Đế Thích hân hoan tán thán.
Phúc tướng Ngài như vàng thắm đoan nghiêm,
Ba mươi hai tướng tốt, tám mươi vẻ tùy hình
Là những tướng hảo của Truyền thừa Giác ngộ.
Chúng con xin tán thán công hạnh Ngài!
Thời niên thiếu, Ngài là bậc dũng mãnh
Tựa sư tử vương trong cõi nhân gian,
Thi triển tài nghệ ở Anga, xứ Ma Kiệt Đà,
Khuất phục đám sĩ phu kiêu mạn.
Công hạnh vô song của Phật con kính lễ!
Tùy duyên bất biến trước các pháp thế gian,
Lập gia thất, năm dục giả hưởng, Ngài thị hiện
Với trí tuệ và thiện xảo phương tiện
Thừa kế ngôi vua, Ngài trị vì vương quốc.
Công hạnh này con xin cung kính tán dương!
Thấu rõ các pháp thế gian bản chất vốn vô thường
Rời chốn hoàng cung ngọc ngà, Ngài xuất gia tìm đạo
Trước Bảo tháp thanh tịnh linh thiêng,
Bồ đề tâm nguyện Ngài khởi phát
Xả ly trần thế tìm cầu chân giải thoát.
Chúng con xin tán thán công hạnh Ngài!
Quyết chứng ngộ bằng nhẫn nhục, tinh tiến,
Suốt sáu năm bờ sông Ni Liên Thiền
Các pháp khổ hạnh nhất Ngài tinh tiến thực hành,
Rốt ráo đắc thành tựu làm chủ tâm ý mình.
Trước công hạnh nghiêm tinh, con tán thán!
Mọi nỗ lực của Ngài từ vô thủy đều ý nghĩa,
Dưới cội Bồ Đề xứ Ma Kiệt Đà, trên Kim cương tòa
Kết già nhập định trong tư thế liên hoa,
Ngài thành tựu đạo Bồ đề tối thượng
Viên mãn Phật quả Vô thượng Bồ đề.
Trước công hạnh này con xin tán thán!
Với tâm đại từ bi, Ngài luôn nhớ nghĩ tới chúng sinh,
Nơi vườn Lộc Uyển và những thánh địa thù thắng khác,
Ngài chuyển Diệu Pháp luân dẫn dắt chúng sinh có thiện duyên,
Hướng đạo cho họ trên con đường Tam thừa.
Trước công hạnh này con xin tán thán!
Để điều phục hoàn toàn những thế lực ác đức bất tuân,
Những lục sư ngoại đạo, Đề Bà Đạt Đa và nhiều kẻ chống phá
Ngài hàng phục chúng ma nơi vùng Diệt Lụy Nữ,
Bậc Thế tôn Toàn tri, Đấng chiến thắng.
Xin tán thán công hạnh Ngài!
Nhờ muôn vàn công hạnh bất khả tư nghì vô song trong Tam giới,
Ngài thị hiện đại thần thông vi diệu nơi vương quốc Xá Vệ
Hết thảy Thiên, Nhân, chúng sinh đồng kính ngưỡng cúng dàng,
Kể từ đó Ngài hoằng truyền giáo pháp.
Trước công hạnh này con xin tán thán!
Để sách tấn chúng sinh giải đãi,
Ngài miên mật thực hành giáo pháp không trì hoãn,
Nơi đại địa thanh tịnh thành Câu Thi Na,
Ngài thị hiện lìa bỏ hóa thân Kim sắc
Siêu việt phiền não, thể nhập Đại Niết bàn.
Con xin tán thán công hạnh Ngài!
Tự tính Phật tối thượng bất sinh bất diệt
Vì mong nguyện chúng sinh tương lai tích lũy công đức
Ngài đã hóa hiện để lại vô số ngọc xá lợi
với tám loại khác nhau làm phúc ích Trời Người,
Con xin tán thán công hạnh Ngài!
Phần II (do đức Jigten Sumgön trước tác)
Khi mới đản sinh, ôi bậc Thiên Nhân Sư
Ngài tiến bảy bước chân sen trên mặt đất rộng lớn,
Rồi cất tiếng Viên âm, lời lịch sử:
“Thiên thượng, thiên hạ, duy Chân Ngã độc tôn!”
Ôi bậc Đại trí trong hiền kiếp này,
Chúng con xin cúi đầu đỉnh lễ trước Ngài!
Trước tiên, Ngài giáng thần từ cõi Trời Đâu Suất
Nhập mẫu thai nơi cung điện hoàng gia
Và bậc Thế Tôn Toàn tri đã đản sinh trong vườn Lâm Tỳ Ni.
Trước Đấng Pháp Vương Vô thượng, bậc Thiên Nhân Sư,
Chúng con xin tán thán công hạnh Ngài!
Trong hoàng cung, ba mươi hai vị nhũ mẫu chăm sóc thánh thể
Vị Thái tử ấu nhi dòng Thích Ca,
Ngài đã học tập, rèn luyện và vui chơi
Tại Ca Tỳ La Vệ, Ngài thành hôn với nàng Da Du Đà La
Chúng con xin đỉnh lễ Ngài, bậc siêu việt trong khắp Tam giới!
Sau khi dạo khắp bốn cổng thành,
Chứng kiến rõ cảnh sinh, già, bệnh, chết
Khổ đau của kiếp sống luân hồi
Ngài đã tự mình xuống tóc xuất gia
Trước Bảo tháp thanh tịnh linh thiêng
Rồi dấn thân vào đời tu khổ hạnh bên bờ sông Ni Liên Thiền
Ngài là bậc tuyệt hảo, hoàn toàn tự tại
Không bị hai ám chướng ngăn che,
Chúng con xin tán thán công hạnh Ngài!
Thành Vương Xá, Ngài hàng phục vi điên dữ tợn
Tỳ Xá Ly, đàn khỉ cúng dàng mật ong lên Ngài
Xứ Ma Kiệt Đà, Bậc Thế Tôn Toàn năng chứng thành Phật quả
Xin quy y Tâm Bản lai Toàn tri quang minh.
Vườn Lộc Uyển, chuyển Diệu Pháp luân
Kỳ Đà lâm, đại thần thông thị hiện
Câu Thi Na, Ngài thị hiện thể nhập Niết bàn
Xin quy y Tâm Giác ngộ biến mãn khắp pháp giới.
Nương công đức của lời tán thán
Mọi công hạnh của Đức Pháp Vương,
Bậc Chiến thắng siêu việt
Nguyện cầu thiện hạnh của mọi chúng sinh sánh được
Những công hạnh của Bậc Thiện Thệ!
Kính lễ Như Lai, nguyện chúng con, hết thảy chúng sinh
Thành tựu được Thân Kim sắc hảo tướng như Ngài
Với cuộc sống, trường thọ và cõi Tịnh độ không khác
Được tán thán bằng những hồng danh như bậc Thế Tôn tối thắng.
Nguyện chúng con được gia trì thành tựu
Những phẩm hạnh toàn hảo như Ngài.
Dịch và biên khảo
Jigme
Tư Liệu Tham Khảo
Akester, Matthew. “The Twelve Deeds of the Buddha.” Buddhist Himalaya, Vol. XI (2001–2007), Combined Issue.
Beer, Robert. Bách Khoa Toàn Thư Biểu Tượng và Hoa Văn Mật Tạng. Hà Nội: Đông A Books và NXB Dân Trí, 2024.
Foundation for the Preservation of the Mahayana Tradition (FPMT). “The Twelve Deeds of Shakyamuni Buddha.” Mandala. September–November, 2001.
The Gyalwang Drukpa. Mật Pháp Nghi Quỹ Tu Trì Thường Nhật. Hà Nội: NXB Tôn Giáo, 2022.
Bình luận